Kan ‘de bouw’ bijdragen aan reductie van kosten in de gezondheidszorg?

In alle marktsectoren ligt momenteel de nadruk op het reduceren van kosten. Ook de gezondheidszorg ontkomt hieraan niet. De bouw- en investeringskosten van instellingen in de gezondheidszorg maken een relatief laag onderdeel uit van de totale exploitatiekosten. Desondanks kan het uit de hand lopen van de bouw- en investeringskosten voor een nieuwbouw of renovatieproject in de gezondheidszorg grote consequenties hebben.
Kostenoverschrijdingen bij recente nieuwbouwplannen voor ziekenhuizen in Nederland hebben geleid tot enorme consequenties voor het voortbestaan van de betreffende ziekenhuizen als gevolg van hun beslag op de liquide middelen. Bovendien kan het effect op de jaarlijkse exploitatiekosten dusdanig groot zijn dat er besparingen op andere gebieden noodzakelijk zijn.
Kostenbeheersing is een van de belangrijkste aspecten bij bouwprojecten. Daarbij ligt de focus niet alleen op de initiële investeringskosten, maar tevens op het reduceren van de jaarlijkse exploitatiekosten als gevolg van de investering in een bouwproject. Dit laatste wordt in het algemeen geschaard onder de term Levensduurkosten.
Hierna zal in het kort worden ingegaan op Kostenbeheersing en op de Levensduurkosten.

Kostenbeheersing

Elk bouwproject start met het initiatief een gebouw te willen bouwen. In veel gevallen wordt dan het budget bepaald, waarbinnen het project moet worden gerealiseerd. Van groot belang bij het bepalen van het budget is de betrouwbaarheid van de kostenkengetallen waarmee wordt begroot. Dit vereist een grote mate van deskundigheid. Al te vaak wordt gebudgetteerd met algemene kengetallen, waarbij de specifieke functionaliteit en kwaliteit van het gevraagde gebouw onvoldoende wordt meegenomen. Het beschikbaar hebben van de juiste kostenkengetallen, en het juiste gebruik hiervan, is een eerste vereiste om tot een betrouwbare kostenraming te komen. Daarnaast is een goede inschatting met betrekking tot de te lopen risico’s van groot belang.

Op het moment dat het budget is bepaald, en goedgekeurd door de opdrachtgever, begint de uitdaging om ook binnen dit budget te bouwen. Vanaf het moment dat de eerste pennenstreken op papier worden gezet door architect en adviseurs begint de kostenbewaking met als doel het project binnen de financiële kaders te houden. Tijdens het ontwerp dienen de kwantitatieve – (m² vloeroppervlak) en de kwalitatieve uitgangspunten te worden bewaakt. Elke m² vloeroppervlak die teveel wordt ontworpen leidt per definitie al tot een kostenoverschrijding. Datzelfde geldt voor een hogere kwaliteit dan oorspronkelijk was beoogd.
Bij afsluiting van elke ontwerpfase worden fasedocumenten opgesteld waarvan de kostenbegroting op basis van het ontwerp onderdeel uitmaakt. Door vergelijking van deze kostenbegrotingen met het budget worden kostenoverschrijdingen geïdentificeerd en worden in overleg met opdrachtgever en ontwerpteam alternatieve oplossingen gezocht om het project binnen het budget te realiseren.
Door deze werkwijze worden de kosten tijdens het gehele ontwerpproces gemonitord en binnen de financiële kaders gehouden.
Deze werkwijze wordt eveneens gehanteerd bij de uitbesteding van het project, meestal door middel van aanbesteding. Indien de aanbesteding tegenvalt omdat deze niet onder het budget ligt, worden in overleg met opdrachtgever, aannemer en adviseurs, alternatieve ontwerpoplossingen gezocht en doorgerekend om uiteindelijk binnen het budget te eindigen. Vaak zijn deze alternatieven al tijdens de ontwerpfase binnen het ontwerpteam bedacht om in te zetten indien de aanbesteding over het budget heen gaat.

Levensduurkosten

Sinds enkele jaren is het besef doorgedrongen dat de exploitatiekosten van een gebouw in de ontwerpfase het meest kunnen worden beïnvloed. Tijdens het ontwerp kunnen de juiste beslissingen worden genomen op technisch gebied om componenten van de exploitatiekosten te verlagen. Zo kunnen bijvoorbeeld hogere isolatiewaarden voor het gebouw en de toepassing van energiezuinige installaties de energiekosten terugbrengen. Dit betekent vaak dat er extra geïnvesteerd moet worden bij de bouw van een gebouw, maar dat deze extra kosten kunnen worden terugverdiend tijdens de exploitatie.

Bij levensduurkostenberekeningen worden van alternatieve technische oplossingen in de ontwerpfase niet alleen de investeringskosten berekend, maar tevens de jaarlijkse exploitatiekosten. Hierdoor kunnen beter verantwoorde beslissingen worden genomen ten aanzien van het totaal van investerings- en exploitatiekosten.

Een Levensduurkosten benadering beperkt zich niet alleen tot een juiste keuze van alternatieve technische oplossingen, ook op het gebied van het Vastgoed Management van een zorginstelling kan zij een grote bijdrage leveren. Het flexibel kunnen gebruiken van gebouwen wordt steeds vaker gewenst door gebouweigenaren. Steeds vaker worden zorginstellingen ontworpen met als oogmerk de gebouwen in de toekomst andere functies te geven.
Casco en binneninrichting worden losgekoppeld en zodanig ontworpen dat het casco in de toekomst andere functies kan herbergen. De inrichting wordt daarbij afgestemd op de verwachte levensduur van het actuele zorgconcept en het casco kan na afloop van deze levensduur eenvoudig worden aangepast aan een nieuw (zorg)concept. Op deze wijze kan beter worden ingespeeld op de ontwikkelingen in de zorg en kunnen exploitatiekosten en boekwaardeverliezen worden verminderd.

Toekomst

In een zich sterk veranderende markt wordt de focus op kostenbeheersing steeds belangrijker. Een goede bewaking van de initiële kosten tijdens de bouw of renovatie van de gebouwen van een zorginstelling is daarbij erg belangrijk. Belangrijker echter is het beheersen en reduceren van de exploitatiekosten door de juiste keuzes te maken in het ontwerpproces. Hierbij wordt gebruik gemaakt van nieuwe inzichten als flexibiliteit van gebouwen en rekentechnieken op het gebied van Levensduurkosten. Integrale kennis van kostenkengetallen voor nieuwbouw en onderhoud alsmede rekentechnieken op het gebied van Levensduurkosten is daarbij onontbeerlijk.